Συνέντευξη με την Μαρία Στρατσάνη, διευθύντρια του Πνευματικού Κέντρου Ιωαννιτών

Ο πολιτισμός είναι επικοινωνία, σχέση βαθιά και δημιουργική

Πάει καιρός που κάναμε ετούτη την κουβέντα με την κυρία Στρατσάνη. Το θέμα μας ο Πολιτισμός. Τα πολιτιστικά δρώμενα της "Μικρής μας Πόλης". Και η υποψηφιότητα για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Είναι επικοινωνία ο πολιτισμός και σαν έτσι πρέπει να τον βλέπουμε, μας είπε η διευθύντρια Πολιτισμού του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ιωαννιτών. Είκοσι τρία χρόνια η κυρία Μαρία Στρατσάνη στα πολιτιστικά της πόλης μας. Ακούραστη, πάντα γελαστή και... γελασμένη (παραφράζοντας το τραγούδι).

Βγήκατε ποτέ γελασμένη κυρία Στρατσάνη;

Όχι ακριβώς γελασμένη. Α! Ξέρετε τι συμβαίνει με μένα; Δεν απογοητεύομαι εύκολα. Πάντα βρίσκω στο "γελασμένη" και το θετικό.

Θεωρείται ότι είστε από τους λίγους, ως ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Είναι έτσι;

Αν θεωρήσουμε ότι αγαπώ πολύ αυτό που κάνω και το χαίρομαι, ναι. Γιατί προσόντα έχει όλος ο κόσμος...

Πώς και μια Πειραιώτισσα στα Γιάννενα;

Μα τα Γιάννενα είναι τόπος επιλογής! Η έντονη παρουσία της φύσης, η ιστορία, οι άνθρωποι, και αυτό το κλειστό λεκανοπέδιο, σε μένα τουλάχιστον, δημιουργούν ιδανικές συνθήκες  για δημιουργία και ποιότητα ζωής. Η απομόνωση έχει και τα καλά της. Προσφέρεται για ενδοσκόπηση και αυτογνωσία. Ζω στα Γιάννενα από το 1987.

Επί είκοσι τρία χρόνια υπηρετείτε, αν έτσι μπορούμε να το πούμε, τον πολιτισμό, εδώ στα Γιάννενα. Υπήρξαν και κάποια χρόνια "νεκρά". Τότε που ήσασταν διευθύντρια και δε ήσασταν...

Από το 1992 είχα τις δημόσιες σχέσεις του Πνευματικού Κέντρου. Διευθύντρια είμαι από το 1996. Και τότε έκανα πράγματα αλλά δεν φαινόμουνα. Η εξαετία 2004-2010 ήταν αρκετά δύσκολη για μένα, αλλά και τότε βρήκα τρόπους για να προσφέρω στην πόλη και στην Ήπειρο. Άλλωστε από το 1998 μέχρι το 2014 δραστηριοποιήθηκα και στη ΧΕΝ Ιωαννίνων. Τα μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης που με τόσο ενθουσιασμό και ενεργό συμμετοχή παρακολούθησαν οι γυναίκες της ΧΕΝ ήταν για μένα μια μοναδική εμπειρία! Η περίοδος δε από το 1992 μέχρι το 2002 ήταν περίοδος άνθησης με στιγμές μεγάλης κορύφωσης! Δηλαδή επί προεδρίας Ζορμπαλά, Ευαγγέλου, Λούλας Μπούκα, Λαδόπουλου και Γκόλα. (Τότε άλλαζαν συχνά οι πρόεδροι, κάθε δυο χρόνια).

Κι ερχόμαστε στην αλλαγή της δημοτικής αρχής. Είναι και πολιτιστική η αλλαγή;

Από το 2011 με την ανάληψη της προεδρίας του πνευματικού κέντρου από τον κ. Ελισάφ μια νέα εποχή ξεκίνησε για τα πολιτιστικά του δήμου. Μια εποχή πολιτιστικού οργασμού θα έλεγα, που βέβαια συνεχίζεται και σήμερα. Οι αριθμοί και μόνο μιλούν. Πάνω από τριακόσιες εκδηλώσεις το χρόνο στο κέντρο και στην περιφέρεια του δήμου.

Οι αριθμοί υποδηλώνουν και ποιότητα;

Στην προκείμενη περίπτωση ναι. Εκείνο που είναι το πιο σημαντικό είναι ότι οι πολίτες δεν περιορίστηκαν μόνο στο ρόλο του καταναλωτή του πολιτιστικού αγαθού αλλά ανοίχτηκαν και στη δημιουργία.

Για όλα αυτά απαιτήθηκαν και κάποια χρήματα...

Ναι, και όλα αυτά σε περίοδο κρίσης όπου οι πόροι είναι ελάχιστοι. Όμως μεγάλο ρόλο έπαιξε η διαπραγματευτική ικανότητα. Κι έτσι το κόστος των εκδηλώσεων και των δράσεων ήταν πολύ μικρό σε σχέση με τον αριθμό. 

Πνευματικό Κέντρο: θερμοκήπιο για δημιουργία

Κυρία Στρατσάνη, είναι το Πνευματικό Κέντρο μια επιχείρηση;

Είναι. Είναι μια μεγάλη επιχείρηση με περίπου εκατόν εβδομήντα εργαζόμενους, εκ των οποίων η πλειονότης είναι καλλιτέχνες και εκπαιδευτικοί. Κυρία Σκοπούλη, δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με εκδηλώσεις, αλλά έχουμε ένα τεράστιο εκπαιδευτικό έργο. Είμαστε ο μεγαλύτερος εκπαιδευτικός φορέας μετά το Πανεπιστήμιο. Δυόμισι χιλιάδες παιδιά και ενήλικες φοιτούν στα εκπαιδευτικά μας τμήματα. Είναι το Ωδείο, η Σχολή κλασικού και σύγχρονου χορού, το τμήμα παραδοσιακών χορών, η Φιλαρμονική, το Εικαστικό Εργαστήρι, οχτώ κέντρα δημιουργικής απασχόλησης...

Και αυτό απαιτεί και έναν διοικητικό μηχανισμό που στις μέρες μας είναι δύσκολο να στελεχωθεί επαρκώς λόγω των ποσοστώσεων στις προσλήψεις. Οπότε ο φόρτος εργασίας για τους εργαζόμενους στη διοίκηση είναι δυσβάστακτος. 

Τι είναι για εσάς Πολιτισμός;

Πολιτισμός είναι επικοινωνία, γιατί χωρίς αυτήν δεν υπάρχει πολιτισμός. Πολιτισμός είναι η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον, ανθρώπινο και φυσικό. Και όταν μιλάμε για επικοινωνία μιλάμε για σχέση βαθιά και δημιουργική. Η γυναίκα που συλλέγει τα χόρτα, που ξέρει να τα αναγνωρίζει, με γνώση και οικονομία και τα μετατρέπει σε γευστικό έδεσμα είναι δημιουργός πολιτισμού. Το ίδιο ισχύει και για τον ποιητή, τον λογοτέχνη, τον μουσικό, τον γλύπτη, τον μάστορα, τον επιστήμονα.

Λοιπόν πολιτισμό παράγουν οι άνθρωποι, και σ’ αυτούς τους ανθρώπους το Πνευματικό Κέντρο στέκεται συμπαραστάτης και αρωγός. Προσπαθεί να είναι θερμοκήπιο για όλων των ειδών τους δημιουργούς.

Το κατορθώνει πάντα αυτό;

Ίσως όχι πάντα, και δεν είναι ζήτημα μόνο χρημάτων και επιδοτήσεων, είναι κι εδώ πάλι θέμα ανθρωπίνων σχέσεων! Όμως όλες οι δραστηριότητες που αναφέραμε είναι πηγές παραγωγής πολιτισμού. Όπως και η φιλοξενία καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό εγγράφονται στο πλαίσιο της πολιτιστικής παραγωγής. Ακόμη και ο τρόπος που προσεγγίζουμε τους καλλιτέχνες έχει να κάνει με τον πολιτισμό. Να σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Ένας σημαντικός Γάλλος συνθέτης, ο Ρενέ Ομπρί, ήρθε στα Γιάννενα με αμοιβή συμβολική, υποδεκαπλάσια της αμοιβής που είχε ζητήσει από το φεστιβάλ Αθηνών, όταν στην επιστολή που του απευθύναμε του αναφέραμε ότι οι μαθητές της σχολής χορού του Δήμου χορεύουν με τη μουσική του. Επίσης του προτείναμε να τον ξεναγήσουμε στην περιοχή κατά την εδώ παραμονή του, πράγμα που δέχτηκε με ενθουσιασμό, το ίδιο και το ενδεκαμελές συγκρότημά του. Δηλαδή μπορείς με μια πολιτισμένη σχέση, που σέβεται τη φιλοξενία, το φιλότιμο, που είναι αξίες παλιές παραδοσιακές που έχουν πέραση και ενθουσιάζουν τον επισκέπτη, να κατορθώσεις πολλά. Πολλοί από τους μουσικούς αυτούς ξαναεπέστρεψαν στην περιοχή μας για τουρισμό.

Κατά πόσο η διευθύντρια του Πνευματικού Κέντρου έχει λυμένα τα χέρια να σχεδιάσει, να προτείνει, να εκτελέσει...

Δεν είναι ανεξάρτητη. Είναι εξαρτημένη, διότι οι αποφάσεις λαμβάνονται από το ενδεκαμελές διοικητικό συμβούλιο και εντάσσονται στην πολιτιστική  πολιτική της εκάστοτε δημοτικής αρχής. Οι ελευθερίες της διευθύντριας λοιπόν είναι περιορισμένες.

Κυρία Στρατσάνη, τι γυρεύει ένα τεράστιο, τερατώδες –κατά τη γνώμη μου- κτίριο, το πνευματικό κέντρο ανάμεσα σε σπουδαία δείγματα τοπικής αρχιτεκτονικής, όπως στα μαγειρεία και στο Βελή Τζαμί και στον Μεντρεσέ του Βελή (το ιεροδιδασκαλείο);  Ποιος το σχεδίασε και ποια δημοτική αρχή το ενέκρινε; Και εν πάση περιπτώσει, δεν μπορεί έστω και τώρα που διεκδικούμε και τίτλους πολιτισμού να καλλωπιστεί κάπως;

Κυρία Σκοπούλη, το Πνευματικό Κέντρο σχεδιάστηκε αρχές της δεκαετίας του ’80 και εγκρίθηκε από την τότε δημοτική αρχή. Μια ανακαίνιση έγινε, τελευταία, με χρηματοδότηση από ένα πρόγραμμα που δίνεται για την μετατροπή των κτιρίων σε φιλικά προς το περιβάλλον. Άλλαξε το σύστημα κεντρικής θέρμανσης, τα παράθυρα, οι εξωτερικές πόρτες. Θα συνεχίσουμε πραγματοποιώντας και άλλες επισκευές και αλλαγές. Υπάρχουν πολλοί τρόποι εξωραϊσμού των κτιρίων και αυτό είναι δουλειά των αρχιτεκτόνων και διαβούλευσης με τους περιοίκους.

Υπάρχει η βούληση, αλλά λείπουν τα κονδύλια;

Και βέβαια. Πάντα την είχαμε τη βούληση, αλλά οι αλλαγές στη διοίκηση ανακόπτουν πολλές φορές την πορεία μιας προσπάθειας. Και τα χρήματα βρίσκονται. Και βέβαια η απόκτηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας θα διευκολύνει κατά πολύ το έργο.

Πολιτιστική Πρωτεύουσα

Δηλαδή με την απόκτηση του τίτλου θα πάρετε χρήματα;

Βέβαια θα πάρουμε προγράμματα ευρωπαϊκά, χορηγίες, θα εισρεύσει χρήμα στην πόλη από τους επισκέπτες τουρίστες και αυτό θα αυξήσει τα έσοδα όλων, και βέβαια του δήμου. Μόνο με την ανακοίνωση της υποψηφιότητας, πόλεις που δεν είχαν τουρισμό βρέθηκαν μπροστά σε ρεύμα επισκεπτών κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα δίνεται σε αυτούς που έχουν ανάγκη να αλλάξουν την πόλη και την πολιτιστική στρατηγική· αυτό είναι το εργαλείο. Η Πολιτιστική  Πρωτεύουσα δεν έχει κατασκευή κτιρίων. Έχει όμως επισκευές και χρήση βιώσιμη των κτιρίων με δράσεις καινοτόμες. Όχι φεστιβάλ, αλλά δράσεις με σημασία και με την εμπλοκή όλων των πολιτών δίνοντας τους τη ευκαιρία να εκφραστούν και να δημιουργήσουν...

Δηλαδή οι πολίτες έχουν τώρα ή θα έχουν στο μέλλον ένα πρόγραμμα από τη μεριά του Δήμου Ιωαννιτών όπου θα αναφέρονται οι ευκαιρίες τους για συμμετοχή αλλά και οι δεσμεύσεις του Δήμου απέναντι στους χρηματοδότες και στους ίδιους τους πολίτες για το πού ακριβώς θα πάνε αυτά τα χρήματα, για να μπορεί έτσι να γίνεται και ο έλεγχος;

Το πρόγραμμα είναι σαφές και η αξιολόγηση και ο έλεγχος θα γίνεται κάθε χρόνο από ειδικές επιτροπές. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνεται στον φάκελο υποψηφιότητας που κατατέθηκε στις 30 Νοέμβρη στο υπουργείο Πολιτισμού, τον οποίο θα μελετήσουν δέκα ξένοι και δυο Έλληνες εμπειρογνώμονες. Αν η πόλη προκριθεί για την τελική φάση τότε θα δημοσιοποιηθεί το πρόγραμμα και με τις διορθώσεις και τις επισημάνσεις των εμπειρογνωμώνων. Στη συνέχεια θα ετοιμαστεί νέος φάκελος που θα κατατεθεί μετά από έξι μήνες στο υπουργείο, και εφόσον η πόλη ανακηρυχθεί Πολιτιστική Πρωτεύουσα, τότε το πρόγραμμα θα ανακοινωθεί και θα αρχίσει να υλοποιείται. Στο μεταξύ κάποιες δράσεις που εντάσσονται στην πολιτιστική στρατηγική του δήμου έχουν ήδη ξεκινήσει. Όπως η συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ, την ΧΕΝ, το ΕΨΕΠ, την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση…

Αυτής της όμορφης πόλης της αξίζει μια όμορφη συμπεριφορά και ένα σεβασμός πέρα από συμφέροντα και κερδοσκοπίες. Μήπως έφτασε η ώρα με αυτό το πρόγραμμα η άσκηση και ο πολιτισμός να γίνουν τρόπος ζωής;

Δεν μπορώ να σας αποκαλύψω το πρόγραμμα. Όμως και αυτό που λέτε είναι στη στρατηγική του Δήμου. Και είναι το πρώτο να γίνει η πόλη φιλική και προσβάσιμη προς όλους τους πολίτες. Η νέα στρατηγική θα υλοποιηθεί έτσι κι αλλιώς σε βάθος χρόνου. Απλά ο τίτλος της Πολιτιστικής θα βοηθήσει και θα επιταχύνει.

Ποιος φιλοτέχνησε το σήμα της Πολιτιστικής πρωτεύουσας;

Ένα γραφείο από τη Θεσσαλονίκη.

Μας λείψανε οι ντόπιοι καλλιτέχνες;

Απαιτείται επικοινωνιολόγος γραφίστας που να δρα σε διεθνές επίπεδο και όχι απλά ένας καλλιτέχνης. Η επικοινωνιολογία είναι μια επιστήμη που δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε και μάλιστα στις μέρες μας που στόχος μας είναι η εξωστρέφεια και η χρήση σύγχρονων μέσων. Το σήμα δείχνει ότι αυτή η πόλη έχει να επιδείξει αρχιτεκτονική υψηλών προδιαγραφών, σημαίνει ότι είναι μια πόλη φιλική  με καμπύλες. Μια αγκαλιά!

Η πόλη μας διαθέτει επιτέλους και γραφείο τουρισμού – πληροφοριών και το σήμα, που το συνοδεύει, ωστόσο το γραφείο είναι ανοιχτό μόνο εργάσιμες μέρες και ώρες, με αποτέλεσμα πολλοί τουρίστες να μην εξυπηρετούνται. Το σήμα υπάρχει, αλλά  δεν είναι συνδεδεμένο με κανέναν κεντρικό χώρο, όπως π.χ. την πλατεία, το δημαρχείο, το μώλο, το αεροδρόμιο, το σταθμό των λεωφορείων... Δεν είμαι επικοινωνιολόγος για να προτείνω πώς, αλλά νομίζω αντίστοιχα σήματα-βέλη που να οδηγούν στο γραφείο θα ήταν μια κάποια λύση…

Κυρία Σκοπούλη, έχετε απόλυτο δίκιο. Όλα αυτά θα γίνουν, όπως και θα μπουν πινακίδες στην αγγλική γλώσσα. Δεν μπορούμε όμως να επέμβουμε στα του Δήμου σαν Πνευματικό Κέντρο.

Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο που διαθέσατε γι’ αυτή την κουβέντα μας.

Κι εγώ σας ευχαριστώ, κυρία Σκοπούλη.

Βιογραφικό της κ. Μαρίας Στρατσάνη

Γεννήθηκε στον Πειραιά όπου πέρασε τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια. Σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών, μάστερ στην κλασική φιλολογία στο πανεπιστήμιο Προβηγκίας στη Γαλλία. Έχει δίπλωμα προχωρημένων σπουδών και διδακτορικό στη φιλοσοφία στο ίδιο πανεπιστήμιο. Παράλληλα παρακολούθησε το σεμινάριο Επιστημολογίας του Ζιλ Γκαστόν Γκρανζέ, καθώς και μαθήματα γλωσσολογίας, αισθητικής, ιστορίας, φιλοσοφίας, και λογικής. Συγχρόνως δίδασκε Ελληνική γλώσσα και πολιτισμό στο τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του ίδιου πανεπιστημίου στη Γαλλία. Πέντε χρόνια δίδαξε τα ίδια μαθήματα στα τμήματα επιμόρφωσης της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Πέντε χρόνια δίδαξε στο Γαλλικό Ινστιτούτο, εδώ στην πόλη. Ίδρυσε με τον κ. Ερατοσθένη Καψωμένο και τον κ. Άρη Αλεξάκη το τμήμα Νεοελληνικών για ξενόγλωσσους  στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο οποίο και δίδαξε από το 1992 έως το 1996.

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στον Ηπειρωτικό Αγώνα.